Fysiek handelen (Arbo speciaal)
Aanpak voorkomen van fysieke (over)belasting in de sector SO/VSO.
Fysieke belasting - Tillen, bukken in de onderbouw
Medewerkers in de onderbouw ondervinden rug- en schouderklachten vanwege het veelvuldig bukken en tillen van kleine kinderen. De kinderen zitten op laag meubilair, waardoor de medewerker al snel te hoog zit. Bij de verzorging van kleine kinderen en het opruimen van zware dingen zoals buitenspeelmaterialen is eveneens sprake van extra fysieke belasting. Rugklachten leiden vaak tot ziekteverzuim en bij herhaalde belasting tot (langdurige) arbeidsongeschiktheid.
Lang of vaak in een ongunstige werkhouding werken kan ook leiden tot gezondheidsklachten. Voorbeelden van risicovolle werkhoudingen in het primair onderwijs, en speciaal in de onderbouw, zijn lang staan of zitten en veelvuldig bukken of hurken.
Deze oplossing gaat in op het onderwerp fysiek zware belasting. De oplossingen zijn gebaseerd op geldende richtlijnen en ergonomische aanbevelingen. Ze zijn specifiek gericht op de fysieke belasting van medewerkers in de onderbouw. Beeldschermwerk leidt tot een specifieke vorm van fysieke belasting, namelijk langdurige statische belasting en repeterende belasting met zeer lage krachtuitoefening. Het onderwerp Beeldschermwerk wordt apart beschreven en valt buiten deze beschrijving.
Oplossing
Praktische maatregelen en oplossingen
- Breng de werkhoogte van de leerlingen zoveel mogelijk op dezelfde hoogte als de werkhoogte van de medewerkers. Dit kan gedaan worden door leerlingen voetenbankjes aan te bieden, waardoor ze ook op een hogere stoel kunnen zitten. De medewerker kan hierdoor in een neutrale zithouding uitleg geven.
- Plaats zware, moeilijk hanteerbare speeltoestellen op vaste plekken, zodat deze niet verplaatst hoeven te worden.
- Schaf sta- en zithulpmiddelen aan, zoals een verrijdbare zadelkruk of een zit-stasteun. Het is hierbij belangrijk dat de medewerkers zélf invloed hebben op de keus van het hulpmiddel. Als iemand een hulpmiddel zelf gekozen hebt, is die veel meer geneigd deze ook te gebruiken.
- Let bij de aanschaf van nieuw meubilair ook op het gewicht en de stapelbaarheid van stoelen en tafels.
- Vraag de kinderen zoveel mogelijk zelf te doen. Als ieder kind zijn/haar eigen stoel op tafel zet, hoeft de medewerker niet 25 stoelen op tafel te zetten.
- Beperk hurken en knielen zoveel mogelijk, vooral gedurende langere aaneengesloten tijd (>5 minuten).
- Als kinderen verschoond moeten worden: vermijd het tillen van kinderen zwaarder dan 23 kilo op de aankleedtafel en zorg ervoor dat ze zelf op de aankleedtafel kunnen klimmen.
Voorlichting en instructie
Geef voorlichting en instructie over een goede werkhouding en het voorkomen van fysieke belasting.
Dit kan in verschillende vormen aangeboden worden zoals: het verspreiden van brochures, posters en folders.
Ergocoach
Benoem eventueel een ergocoach in de school die knelpunten signaleert, oplossingen helpt zoeken en collega’s aanspoort elkaar aan te spreken op gezond en ergonomisch gedrag. De taak van een ergocoach kan ook worden uitgevoerd door een preventiemedewerker.
Bekijk ook de informatie bij de onderwerpen Verhouding zittend-staand werk en eventueel Fysieke belasting van conciërges en andere OOP'ers.
Als er veel taken zijn die achter de computer uitgevoerd worden, kijk dan ook bij Beeldschermwerk.
Bij zwangerschap moeten de risico’s door fysieke belasting (dragen en tillen, lang staan, bukken, hurken of knielen) nog sterker verminderd worden. Lees meer bij het onderwerp Zwangerschap, borstvoeding en arbeid.
Graag ontvangen we uw feedback over onze artikelen.
Laat uw mening hier achter.
Wet en regelgeving
Arbobesluit
- Definitie van fysieke belasting Artikel 1.1, lid 4, onder a
- Voorkomen van gevaren door fysieke belasting Artikel 5.2
- Beperken van gevaren door fysieke belasting en het uitvoeren van een risico-inventarisatie en –evaluatie m.b.t. fysieke belasting Artikel 5.3
- Ergonomische inrichting van werkplekken Artikel 5.4
- Voorlichting en onderricht m.b.t. fysieke belasting Artikel 5.5
Meer info
Tillen en dragen
Onder tillen verstaan we het handmatig verplaatsen van lasten van minimaal 3 kilo over een afstand van minder dan 2 meter of 2 stappen. Bij grotere afstand spreekt men van dragen. Bij veel of zwaar tillen kunnen er na verloop van tijd rug- of schouderklachten ontstaan. Bij tillen van gewichten onder de 3 kilo is er meestal geen risico (door tillen). Of er sprake is van een risico hangt af van verschillende factoren, zoals het gewicht van de last, hoe vaak er wordt getild en in welke houding dat gebeurt. Hoe verder de last van het lichaam wordt gehouden, des te groter de kracht op de onderrug en dus het risico op rugklachten. Ook de hoogte waarop een last wordt gepakt of neergezet en of dit met een rechte of gedraaide rug (asymmetrie) gebeurt, speelt een rol.
Werkhoudingen
Lang of vaak in een ongunstige werkhouding werken kan leiden tot gezondheidsklachten. Als men lang in dezelfde houding moet werken spreken we van statische belasting. Daarbij kan spiervermoeidheid optreden, doordat spieren langdurig worden aangespannen. Als er onvoldoende herstelmogelijkheden zijn, dan kan dit leiden tot klachten. Ook kunnen klachten ontstaan door werken in extreme houdingen, zoals een sterk voorover gebogen of gedraaide rug, extreme polsstanden of gehurkt of geknield werken. Het risico hangt af van de houding, de duur van de belasting en de rusttijd die daarop volgt. Voorbeelden van risicovolle werkhoudingen in het primair onderwijs, en speciaal in de onderbouw, zijn lang staan of zitten en veelvuldig bukken of hurken.
App voor het berekenen tilgewicht
Met deze gratis app kan het maximaal toelaatbare gewicht in tiltaken volgens de NIOSH-methode worden berekend. Deze methode wordt internationaal erkend en door de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid gehanteerd. Deze app werkt op de iPhone en iPad.
TilWijzer
De TilWijzer is gemaakt naar aanleiding van een project in het kader van het Arboconvenant Vermindering fysieke belasting in de kinderopvang en in peuterspeelzalen. De TilWijzer geeft ergonomische adviezen voor veel voorkomende werkhoudingen en -handelingen.
Wegwijzer Fysieke belasting
De Wegwijzer Fysieke belasting van TNO is een hulpmiddel om op een gestructureerde wijze echt aan de slag te gaan. Als je weet of denkt dat de fysieke belasting van het werk te hoog is, kun je met het doorlopen van de stappen de signalen in kaart brengen en een plan opstellen om de knelpunten aan te pakken.
NIOSH formule
De NIOSH formule (National Institute of Occupational Safety and Health) is een rekenmethode waarmee kan worden berekend hoeveel kilogram in een bepaalde situatie mag worden getild zonder gezondheidsrisico te lopen.
KIM-methode
De KIM-methode (kernpuntenmethode) is ontwikkeld voor risico-evaluatie op het niveau van een doorlichting voor het manueel hanteren van lasten (MHL).
Wegwijzer Fysiek belasting
De Wegwijzer Fysieke belasting bestaat uit drie beoordelingsinstrumenten waarmee u in korte tijd de risico’s van fysieke belasting op het werk kunt beoordelen. De Wegwijzer Fysieke belasting van TNO is bruikbaar voor iedereen die verantwoordelijk is voor de arbeidsomstandigheden in een school. Denk hierbij aan een preventiemedewerker, personeelsfunctionaris, arbodeskundige van een arbodienst of directeur.
Praktijkvoorbeelden
Deel deze pagina:
