Stemproblemen bij leerkrachten

Aanbevelingen voor werkgevers 

• Kijk goed naar de akoestiek in het lokaal. Zie hiervoor ook het onderwerp “Klaslokaal – Akoestiek”. 
• Er moet aandacht zijn voor het binnenklimaat en voor voldoende ventilatie Een te 'droog' binnenklimaat kan stemproblemen veroorzaken. Zie hiervoor ook het onderwerp “Binnenklimaat en CO2”. 
• Besteed in het werkoverleg ook aandacht aan het onderwerp. 
• Indien er gebruik gemaakt wordt van een periodiek medisch onderzoek, betrek daar dan ook het onderwerp stemproblemen. 

Tips ter voorkoming van stemproblemen bij leerkrachten 

• Drink veel water 

Als beroepsspreker moet je als leerkracht de slijmvliezen op de stembanden vochtig houden. Tijdens het spreken gaat de ademhaling via de mond, waardoor slijmvliezen en stembanden nog veel sterker uitdrogen dan normaal. Het helpt ook niet mee dat de lucht in schoolgebouwen vaak erg droog is. Als je dan gaat kuchen, forceer je je stem nog veel meer. Op de website thuisarts.nl staan goede tips hoe je stemklachten en heesheid kunt voorkomen en wat je kunt doen als je deze klachten al hebt.  

• Geef je stem rust tijdens de les 

Gun je stem regelmatig rust, bijvoorbeeld door minder klassikale les te geven, je lessen sterk af te wisselen en tijdens de les activerende werkvormen te kiezen en leerlingen vaak het woord te geven. Als je blessures aan de stem verwaarloost, kunnen er verdikkingen op de stemplooien ontstaan. Sommige daarvan, stempoliepen of stembandknobbeltjes, kunnen alleen operatief verwijderd worden. 

• Ademsteun 

De ademdruk kun je zelf regelen door middel van een juiste ademsteun. Door middel van een goed samenspel van de buikspieren en het middenrif kun je de adem gemakkelijker beheersen. 

• Schreeuw niet over het klassenrumoer heen 

Zeker in een klaslokaal waar het wat rumoerig is, hebben leerkrachten de neiging om luider te gaan spreken. Dat is niet best voor je stem. Je moet juist dóór het geluid heen praten. Dat betekent dat je normaal laag moet blijven spreken met voldoende resonans. Niet gedrukt laag of fluisteren, want ook daarmee belast je je stem te veel. Door meer aandacht te geven aan de klinkers gaat je stem meer resoneren en wordt die luider en duidelijker. Eventueel kun je een belletje gebruiken of in je handen klappen als je de aandacht van de kinderen wilt. 

• Houding tijdens het spreken 

Werkstress en spanning kunnen leiden tot gespannen schouders, nekklachten en gespannen spieren rond de keel. Door overspanning van de nek- en halsspieren kunnen de stembanden niet meer zoveel trillen. Om toch het gewenste stemvolume te behalen ga je meer druk op de stembanden zetten. Dit leidt tot vermoeidheid, een verhoogde spreektoon of overslaande klanken.  

1. Zorg voor een evenwichtige, ontspannen lichaamshouding.  
2. Zorg dat je goed op beide benen staat, maar verstijf niet.  
3. Spreek met losse schouders en recht vooruit kijkend in plaats van een beetje omhoog.  
4. Laat je stemvolume niet uit je keel komen maar vanuit je buik. 

• Spreektempo en articulatie 

Spreek in een rustig tempo: vier lettergrepen per seconde is genoeg. Haal rustig adem en bouw pauzes in. Sommigen overbelasten hun stem, door binnensmonds te spreken en vervolgens hun stemvolume te vergroten om beter verstaanbaar te zijn, terwijl het een kwestie is van duidelijk articuleren. Beweeg je mond mee tijdens het spreken. Oefen thuis in de spiegel met het articuleren. Boeiend spreken is niet een kwestie van hard en zacht praten, maar de nadruk leggen op woorden of lettergrepen die je belangrijk vindt. Het is bovendien een combinatie van spreektempo, zinsmelodie en accentuering. 

• Blijf je stem gebruiken 

Houd de spieren van je stem warm. Toch kun je niet voorkomen dat je verkouden wordt en gaat kuchen. Of dat je na een feest met een hese stem zit. Je stem helemaal stilhouden is niet goed, want het systeem moet wel in beweging blijven. Pas wanneer je stem weg is door een echte ontsteking, kun je beter een paar dagen niet spreken. 

• Logopedie/stemtherapie 

Door stemtherapie bij een logopedist kunnen stemproblemen verholpen/verminderd worden. Hiervoor is een verwijzing nodig van de huisarts, van een medisch specialist (KNO-arts) of van de bedrijfsarts van de school. 

Let op: Deze oplossing wordt niet getoetst door de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA).