Personeel en gezondheid

Fysieke belasting - Conciërges en andere OOP'ers

De bekendste risico’s van fysieke belasting voor conciërges (maar ook onderwijs ondersteunend personeel) zijn tillen en dragen. Daarnaast komen ook andere vormen van fysieke belasting voor, namelijk duwen en trekken, werkhoudingen en repeterend werk. Fysieke belasting kan leiden tot vermoeidheid, klachten aan het bewegingsapparaat (spieren, pezen, gewrichten) en ziekteverzuim.

Tillen en dragen: Of er sprake is van een risico hangt af van verschillende factoren, zoals het gewicht van de last, hoe vaak er wordt getild en in welke houding dat gebeurt. Denk aan het tillen van voorraden zoals kopieerpapier vanaf een hoge of lage positie in een voorraadrek en het hoog opstapelen of naar de verschillende leslokalen brengen van lesmaterialen zoals boeken en schriften.

Duwen en trekken: Of er sprake is van een risico hangt af van de hoeveelheid kracht die wordt uitgeoefend, hoe vaak men die kracht uitoefent, de verplaatsingsafstand en de hoogte van de handen. Duwen en trekken komt vooral voor bij het handmatig verplaatsen van karren of zwaardere objecten zoals meubilair.

Werkhoudingen: Lang of vaak in een ongunstige werkhouding werken kan leiden tot klachten aan het bewegingsapparaat (spieren, pezen, gewrichten). Voorbeelden van risicovolle werkhoudingen van conciërges zijn lang staan of zitten bij controlewerk of in- en uitpakwerk en gebogen, geknield of gehurkt werken bij schoonmaakwerkzaamheden.

Deze beschrijving gaat specifiek in op het onderwerp fysiek zware belasting (tillen, bukken, duwen, trekken en werkhouding) Beeldschermwerk (is apart beschreven) en het gebruik van trappen vallen buiten deze definitie.

Oplossing

Volgens het Arbeidsomstandighedenbesluit moeten de werkzaamheden, de werkplaats en de manier waarop het werk uitgevoerd wordt dusdanig ingericht worden dat de fysieke belasting geen gevaren met zich kan brengen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemer. 

Wanneer dit redelijkerwijs niet voorkomen kan worden, moet dat zoveel mogelijk beperkt worden. De oplossingen zijn gebaseerd op geldende wettelijke eisen, richtlijnen en ergonomische aanbevelingen, en zijn specifiek gericht op de belasting die wordt veroorzaakt door de werkzaamheden die door conciërges uitgevoerd worden. Als andere medewerkers deze taken uitvoeren, zijn de maatregelen ook op deze groep toe te passen.

Algemeen

  • Richt de werkzaamheden, de werkplaats en de manier waarop het werk uitgevoerd wordt dusdanig in dat de fysieke belasting geen gevaren geeft voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemer. Als dit niet helemaal te voorkomen is, beperk deze gevaren dan zoveel mogelijk.
  • Niet alle taken van conciërges zijn fysiek belastend. Er zijn ook lichtere taken zoals het uitvoeren van BHV-taken, ontvangen van gasten, beantwoorden van de telefoon en contact onderhouden met leveranciers en onderhoudsbedrijven. Breng daarom afwisseling aan in de taken van de conciërge. Hierdoor wordt een langdurige belasting van bepaalde lichaamsdelen voorkomen. Als er veel taken zijn die achter de computer uitgevoerd worden, bekijk dan ook het onderwerp Beeldschermwerk voor aanvullende informatie. Bij zwangerschap moeten de risico’s door fysieke belasting (dragen en tillen, lang staan, bukken, hurken of knielen) nog sterker verminderd worden. Zie Zwangerschap, borstvoeding en arbeid.
  • Beoordeel de veiligheids- en gezondheidsaspecten van de fysieke belasting door middel van de RI&E (Arbomeester).
  • Richt werkplekken ergonomisch in.
  • Geef voorlichting over het hanteren van (zware) lasten en de daaraan verbonden gevaren voor veiligheid en gezondheid.

Aanbevelingen 
Adviezen voor het verminderen van de fysieke belasting door tillen, dragen, duwen, trekken en ongunstige werkhoudingen zijn:

  • Het (tenminste) met twee personen tillen van zwaardere of moeilijk hanteerbare objecten
  • Het verkleinen van eenheden (bijvoorbeeld het verkleinen van het aantal boeken of pakken papier in een doos), wellicht in overleg met de leverancier
  • Het plaatsen van materialen die vaak nodig en/of zwaar zijn op gemakkelijke tilhoogte (heuphoogte). Plaats materialen die niet vaak nodig zijn bovenin of onderin voorraad- en magazijnkasten. Dat scheelt onnodig vaak extra hoog of laag tillen.
  • Het aanschaffen van transporthulpmiddelen voor het verplaatsen van zware materialen (voor het verplaatsen van lesmateriaal naar verschillende leslokalen). Bijvoorbeeld een karretje, liefst op heuphoogte zodat niet gebukt hoeft te worden bij het plaatsen of oppakken. Een hondje of dolly (platform op wielen, laag bij de grond) kan gebruikt worden voor het verplaatsen van meubilair.
  • Het geven van voorlichting en instructie over een goede werkhouding en het voorkomen van fysieke belasting. Dit kan in verschillende vormen aangeboden worden zoals: 
    • Het volgen van een tilcursus
    • Het verspreiden van brochures, posters en folders
    • Het benoemen van een ‘ergocoach’ in de school die knelpunten signaleert, oplossingen helpt zoeken en collega’s aanspoort elkaar aan te spreken op gezond en ergonomisch gedrag. Deze taak kan eventueel ook worden uitgevoerd door de preventiemedewerker.
  • Aandachtspunten voor een goede tiltechniek zijn:
    • Geen obstakels in de omgeving
    • De benen in lichte spreidstand
    • De last zo dicht mogelijk bij het eigen lichaam houden en in een goede greep met twee handen optillen
    • De last op heuphoogte vasthouden bij licht gebogen knieën. Dit is van groot belang om de rugbelasting te beperken
    • De rug zoveel mogelijk rechthouden
    • Een goede coördinatie tussen twee tillers

Graag ontvangen we uw feedback over onze artikelen.
Laat uw mening hier achter.

thumbs up
thumbs down

Wet en regelgeving

Arbobesluit

  • Definitie van fysieke belasting Artikel 1.1, lid 4, onder a
  • Voorkomen van gevaren door fysieke belasting Artikel 5.2
  • Beperken van gevaren door fysieke belasting en het uitvoeren van een risico-inventarisatie en –evaluatie m.b.t. fysieke belasting Artikel 5.3
  • Ergonomische inrichting van werkplekken Artikel 5.4
  • Voorlichting en onderricht m.b.t. fysieke belasting Artikel 5.5

NEN-Normen 
NEN-ISO 11228-1:2003 geeft aanbevolen grenzen voor handmatig tillen en dragen, rekening houdend met de intensiteit, de frequentie en de duur van de taak. Dit deel van ISO is van toepassing op het manueel hanteren van objecten met een massa van 3 kg of meer.

NEN-normen zijn niet openbaar. Zij zijn te bestellen via www.nen.nl.

Meer info

Tillen, bukken in de onderbouw
Bij het onderwerp Fysieke belasting - Tillen, bukken in de onderbouw staat meer informatie.

Tillen en dragen
Onder tillen verstaan we het handmatig verplaatsen van lasten van minimaal 3 kilo over een afstand van minder dan 2 meter. Bij grotere afstand spreekt men van dragen. Bij veel of zwaar tillen kunnen er na verloop van tijd rug- of schouderklachten ontstaan. Bij tillen van gewichten onder de 3 kilo is er meestal geen risico (door tillen). Of er sprake is van een risico hangt af van verschillende factoren, zoals het gewicht van de last, hoe vaak er wordt getild en in welke houding dat gebeurt. Hoe verder de last van het lichaam wordt gehouden, des te groter de kracht op de onderrug en dus het risico op rugklachten. Ook de hoogte waarop een last wordt gepakt of neergezet en of dit met een rechte of gedraaide rug (asymmetrie) gebeurt speelt een rol. Voorbeelden van risicovol tillen zijn: het tillen van voorraden zoals kopieerpapier vanaf een hoge of lage positie in een voorraadrek en het hoog opstapelen of naar de verschillende leslokalen brengen van lesmaterialen zoals boeken en schriften.

Duwen en trekken
Bij een krachtuitoefening van het lichaam af spreken we van duwen en bij een krachtuitoefening naar het lichaam toe van trekken. Daarbij kan sprake zijn van een (te) hoge belasting van rug, schouders of armen. Of er sprake is van een risico hangt af van de hoeveelheid kracht die wordt uitgeoefend, hoe vaak men die kracht uitoefent, de verplaatsingsafstand en de hoogte van de handen. Het ontwerp van de kar (de wielen, het handvat) en de eigenschappen van de vloer (zijn er hobbels? is er veel wrijving?) zijn hierop mede van invloed. Duwen en trekken komt vooral voor bij het handmatig verplaatsen van karren of zwaardere objecten zoals meubilair.

Werkhoudingen
Lang of vaak in een ongunstige werkhouding werken kan leiden tot klachten aan het bewegingsapparaat (spieren, pezen, gewrichten). Als men lang in dezelfde houding moet werken spreken we van statische belasting. Daarbij kan spiervermoeidheid optreden doordat spieren langdurig worden aangespannen. Als er onvoldoende herstelmogelijkheden zijn, dan kan dit leiden tot klachten. Ook kunnen klachten ontstaan door werken in extreme houdingen, zoals een sterk voorover gebogen of gedraaide rug, extreme polsstanden of gehurkt of geknield werken. Het risico hangt af van de houding en de duur van de belasting en rusttijd die daarop volgt. Voorbeelden van risicovolle werkhoudingen van conciërges zijn lang staan of zitten bij controlewerk of in- en uitpakwerk en gebogen, geknield of gehurkt werken bij schoonmaakwerkzaamheden.

App voor het berekenen tilgewicht
Met deze gratis app kan het maximaal toelaatbare gewicht in tiltaken volgens de NIOSH-methode worden berekend. Deze methode wordt internationaal erkend en door de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid gehanteerd. De app werkt op de iPhone en iPad.

De Wegwijzer Fysieke belasting
De Wegwijzer Fysieke belasting van TNO is een hulpmiddel om op een gestructureerde wijze echt aan de slag te gaan. Als je weet of denkt dat de fysieke belasting van het werk te hoog is, kun je met het doorlopen van de stappen de signalen in kaart brengen en een plan opstellen om de knelpunten aan te pakken.

Hand Arm Risicobeoordelings Methode
Hand Arm Risicobeoordelings Methode (HARM) is een methode om het risico op arm-, nek- of schouderklachten bij hand-armtaken te bepalen.

NIOSH formule
De NIOSH formule (National Institute of Occupational Safety and Health) is een rekenmethode waarmee kan worden berekend hoeveel kilogram in een bepaalde situatie mag worden getild zonder gezondheidsrisico te lopen.

KIM-methode
De KIM-methode (kernpuntenmethode) is ontwikkeld voor risico-evaluatie op het niveau van een doorlichting voor het manueel hanteren van lasten (MHL).

Fysiek belastingtool
De Fysieke belastingtool bestaat uit drie beoordelingsinstrumenten waarmee u in korte tijd de risico’s van fysieke belasting op het werk kunt beoordelen. De Fysieke belastingtool van TNO is bruikbaar voor iedereen die verantwoordelijk is voor de arbeidsomstandigheden in een school. Denk hierbij aan een preventiemedewerker, personeelsfunctionaris, arbodeskundige van een arbodienst of directeur.

Praktijkvoorbeelden