Psychosociale arbeidsbelasting (PSA)

Pesten

Pesten is niet alleen ongewenst, maar kan ook leiden tot langdurige uitval bij medewerkers in het onderwijs. De Arbowet verplicht de werkgever daarom op scholen maatregelen te nemen tegen pesten.

Bij pesten gaat het niet om een eenmalige vervelende grap of opmerking door een collega, leerling of ouder. Pesten is iets wat vaker gebeurt over een langere tijd. Het doel van pesten is vaak kwetsen en vernederen. Pesten kent diverse vormen van lichamelijk of geestelijke vernedering. Al dan niet digitaal. Medewerkers kunnen door pesten last krijgen van hoofdpijn, darmklachten en slaapproblemen. Voor een langere tijd gepest worden, kan zelfs leiden tot ernstige aandoeningen, zoals het Post Traumatisch Stress Syndroom (PTSS). Symptomen hiervan zijn nachtmerries, geheugenverlies, concentratieverlies en vermijdingsgedrag.

Deze oplossing gaat vooral over pesten tussen medewerkers onderling of het pesten van medewerkers door leerlingen en/of ouders. De oplossing heeft geen betrekking op pesten tussen leerlingen onderling.

Oplossing

nla

Oplossingen voor de werkgever

  • Stel een gedragscode of protocol Sociale veiligheid op voor medewerkers over pesten en ander ongewenst gedrag. Doe dit in samenspraak met en met instemming van het personeelsdeel van de (G)MR. Maak deze gedragscode onderdeel van een overkoepelend sociaal veiligheidsplan.
    Geef hierin duidelijk en concreet aan dat pesten niet wordt getolereerd en wat gedaan wordt om pesten te voorkomen en te beperken. Neem in deze gedragscode ook gedragsregels met betrekking tot internet- en social mediagebruik en e-mailverkeer op. Geef ook aan welke maatregelen de school neemt bij overtreding(en). 
  • Beoordeel via de RI&E (Arbomeester) in welke mate pesten zich voordoet in de school. Hieruit volgt een plan van aanpak met concrete maatregelen.
  • Communiceer de richtlijnen/gedragsregels die de school in samenspraak met de (G)MR hanteert voor een veilig (digitaal) klimaat, met medewerkers, leerlingen en ouders. Maak ook de maatregelen die de school neemt bij overtreding van deze regels bekend bij alle betrokkenen. 
  • Spreek elkaar ook daadwerkelijk aan op de gemaakte afspraken.
  • Stel een vertrouwenspersoon aan.
    Dat kan een interne vertrouwenspersoon zijn bijvoorbeeld een collega kan worden aangewezen als intern vertrouwenspersoon, bijvoorbeeld een leerkracht, een directeur of de preventiemedewerker. Bij scholen met een bovenschoolse organisatie kan die vertrouwenspersoon ook daar worden ondergebracht, bijvoorbeeld bij de afdeling P&O. Lukt dit allemaal niet dan kan een externe vertrouwenspersoon worden aangesteld, bijvoorbeeld de bedrijfsarts of iemand van de arbodienst.
  • Zorg dat het melden van pestgedrag laagdrempelig kan gebeuren en geef aan bij wie. 
  • Maak bekend dat er een klachtenregeling is. 
    Gepeste werknemers kunnen bij de klachtencommissie terecht met klachten over pesten. Meer informatie over klachtenprocedure klik hier. 
  • Bied slachtoffers van pesten de mogelijkheid om hulp en steun te zoeken. Wijs hen ook op het belang daarvan.

Oplossingen voor de werknemer

  • Maak degene die pest duidelijk dat u het pestgedrag als zeer vervelend ervaart en niet accepteert.
  • Informeer eens bij collega’s of zij ook het slachtoffer zijn van pestgedrag door dezelfde persoon, samen staat u sterker.
  • Meld pestgedrag altijd, bijvoorbeeld aan uw leidinggevende, een vertrouwenspersoon, een lid van de medezeggenschapsraad, de vakbond, de bedrijfsarts of de klachtencommissie.
  • Gaat het om een collega die gepest wordt, steun dan het slachtoffer en spreek de dader aan op zijn gedrag. Hoe meer collega’s dat doen, hoe groter de kans dat het pesten stopt.
  • Zoek iemand die kan bemiddelen tussen u en de dader(s).

Graag ontvangen we uw feedback over onze artikelen.
Laat uw mening hier achter.

thumbs up
thumbs down

Wet en regelgeving

Pesten wordt samen met agressie, geweld, werkdruk en seksuele intimidatie gerekend tot de zogenaamde psychosociale arbeidsbelasting (PSA). De Arbowet schrijft voor dat de werkgever een PSA-beleid moet voeren om o.a. pesten te voorkomen of te beperken. Via de risico-inventarisatie en –evaluatie (via de Arbomeester) moet beoordeeld worden óf en in welke mate het zich voordoet in de school. Vervolgens moet het pesten aangepakt worden door concrete maatregelen in het plan van aanpak. Via voorlichting moet aan medewerkers duidelijk gemaakt worden dat pesten niet geaccepteerd wordt, en welke maatregelen er zijn of worden genomen. De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Inspectie SZW) houdt toezicht op de naleving van deze voorschriften.

Arbowet

  • Definitie psychosociale belasting, Artikel 1, lid 3, sub e.
  • De werkgever moet zorgen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers betreffende alle met de arbeid verbonden aspecten. De werkgever moet een beleid voeren dat is gericht op zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden, Artikel 3.

Arbobesluit

  • Maatregelen ter voorkoming of beperking van psychosociale arbeidsbelasting, Artikel 2.15

Meer info

Pesten is het herhaaldelijk uitoefenen van lichamelijke en/of geestelijke mishandeling door één of meerdere personen op een persoon, die niet in staat is zich te verdedigen.

Doel van pesten

Bij pesten op het werk gaat het niet om een eenmalige vervelende grap of opmerking door een collega. Pesten is iets wat vaker gebeurt over een langere tijd. Het doel van pesten is kwetsen en vernederen.

Vormen van pesten kunnen zijn 

  • Vervelende opmerkingen maken
  • Grapjes maken ten koste van de ander
  • Beledigen, schelden
  • Negeren of sociaal isoleren
  • Openlijk terechtwijzen of belachelijk maken
  • Gebaren maken
  • Beschadigen van eigendommen

Naast bovenstaande vormen van pesten, gebeurt pesten ook vaak digitaal.
Via e-mails, maar ook via social media, zoals Facebook, WhatsApp, Twitter, YouTube, LinkedIn enz. Digitaal pesten heeft net als pesten in ‘real life’ negatieve gevolgen voor het slachtoffer. Digitaal pesten kan nog meer impact hebben dan ‘gewoon’ pesten. Slachtoffers zijn bij digitaal pesten nergens meer veilig, zelfs niet in hun eigen huis. De pesters kunnen immers overal komen.

Vanwege het ontbreken van face-to-face contact is de drempel lager om agressieve en harde taal te gebruiken. Het vaak anonieme en ongrijpbare karakter van digitaal pesten, maakt dat slachtoffers niet kunnen reageren. Ook kan het slachtoffer te kijk worden gezet voor de hele wereld, bijvoorbeeld via filmpjes op YouTube. Wat eenmaal op internet staat, blijft altijd bestaan. Voor het slachtoffer kan dit vergaande consequenties hebben.

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Pesten, agressie en geweld, seksuele intimidatie en werkstress zijn vormen van wat de Arbowet psychosociale arbeidsbelasting noemt. Pesten kan gevolgen hebben voor de gezondheid van werknemers en de sfeer in een bedrijf beïnvloeden. Werkgevers zijn verplicht beleid te voeren om pesten tegen te gaan. De website van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geeft informatie  met betrekking tot pesten voor werkgevers en werknemers. Ook is hier een handreiking over psychosociale belasting  op het werk beschikbaar.

Pesten tussen leerlingen onderling of tussen leerlingen en medewerkers

De onderstaande links geven informatie over pesten tussen leerlingen onderling of tussen leerlingen en medewerkers.

  • Op de site van het Nederlands Jeugdinstituut vindt u veel informatie over pesten en onder meer aanbevelingen om pesten op school aan te pakken.
  • Op de website pestweb.nl staat veel achtergrondinformatie over en de aanpak van pesten op school.
  • PRIMA antipestmethode
    Centraal bij PRIMA staat dat basisscholen proactief en gedurende het gehele schooljaar een antipestbeleid voeren. De methode richt zich op kinderen die gepest worden en kinderen die anderen pesten. Met PRIMA wordt pesten op school-, groeps- en individueel niveau aangepakt.

Wegwijzer ongewenst gedrag op het werk

Ongewenst gedrag kan in elke professionele werkomgeving voorkomen. Met de wegwijzer ongewenst gedrag op het werk pak je pesten, discriminatie en seksuele intimidatie op het werk aan. 

Model klachtenregeling

Voor een model van een klachtenregeling klikt u hier. 

Checklist Pesten

Checklist Pesten op het werk van de FNV.

Social media protocollen

Hoe ga je om als leerkrachten vrienden worden met leerlingen op Facebook of Instagram of als leerlingen filmpjes van leraren op YouTube zetten?
Hieronder staan twee praktische modelprotocollen die tegemoet komen aan de dagelijkse praktijk op de school:

  • Het modelprotocol  sociale media ontwikkeld door de Vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs (Verus).
  • Het modelprotocol  social media ontwikkeld door CNV onderwijs.