Internet en sociale media

Aanbevelingen (advies)

• Stel in samenspraak met en met instemming van het personeelsdeel van de (G)MR een gedragscode voor medewerkers op over internetgebruik, sociale media gebruik en e-mailverkeer.
• Stel ook een gedragscode op voor het gebruik van internet en sociale media voor leerlingen.
• Maak de afweging wel/geen gebruik te maken van contentfilters.
• Ontwikkel ‘mediawijsheid’ bij de leerlingen.
• Communiceer met alle relevante betrokkenen (medewerkers, leerlingen, ouders) over de gedragscode en de maatregelen bij overtredingen.

Internet en sociale media: mediawijsheid voor leerlingen en leerkrachten

Het gebruik van internet en sociale media is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Internet en sociale media bieden ook voor het onderwijs veel mogelijkheden en kunnen een bijdrage leveren aan de kwaliteit van het onderwijs. Om op een goede manier met deze media om te gaan, moeten scholen nadenken over de normen en waarden die zij aan het gebruik van deze media verbinden. Noodzakelijke vervolgstappen zijn hierover communiceren met alle betrokkenen en ook handhaven indien nodig. De school is immers verantwoordelijk voor de veiligheid van medewerkers en leerlingen, ook digitaal.

Gedragscode en richtlijnen voor medewerkers

De werkgever kan in samenspraak met en na instemming van het personeelsdeel van de (G)MR een gedragscode voor de medewerkers opstellen over internetgebruik, social media gebruik en e-mailverkeer. Een dergelijke internet-gedragscode maakt voor iedereen helder wat wel en niet geoorloofd is in het gebruik van de internet en e-mail-faciliteiten op school. Dit protocol kan uitgebreid worden voor het gebruik van social media, waarin richtlijnen staan hoe de school en zijn medewerkers met social media omgaan.

De gedragscode gaat in op: 

• de balans tussen werk- en privé-gebruik, 
• het verbod op het bezoeken van bepaalde sites op de school, 
• het verbod op het verzenden van mail met ongewenste inhoud (bijvoorbeeld aanstootgevend, aanzetten tot haat, pesten e.d.).
• welke gronden er zijn om medewerkers te controleren (in verband met de privacy (AVG) van medewerkers, moet dit helder worden vastgelegd. 

Het gezonde verstand is uitgangspunt bij het gebruik van social media. De grenzen tussen werk- en privépersoon vervagen in het gebruik van social media. Het is dus belangrijk voor medewerkers om onderscheid te maken tussen wat men als vertegenwoordiger van de school of als privé-persoon verkondigt, en om in het contact met leerlingen en ouders via social media in de rol van leerkracht/vertegenwoordiger van de school te blijven. Daarnaast moet men zich ervan bewust zijn dat (privé-)uitingen op social media altijd vindbaar zijn en blijven. Door gezamenlijke afspraken te maken hoe men hiermee omgaat kunnen vervelende incidenten voorkomen worden.

Maatregelen en richtlijnen voor leerlingen

Bij het gebruik van internet en social media, zoals, Facebook, You Tube, Instagram en Snapchat lopen leerlingen het risico op ongewenste sites te komen en/of ongewenste contacten aan te gaan of het slachtoffer te worden van digitaal pesten. Om dit risico te verkleinen zijn verschillende maatregelen mogelijk.
Om leerlingen af te schermen van ongewenste sites kunnen technische maatregelen getroffen worden. Een contentfilter kan de toegang tot bepaalde websites weigeren of juist alleen de toegang tot een (beperkt) aantal websites toelaten. Geen enkel filter is echter waterdicht. Ongeacht de keuze voor eventuele technische maatregelen, is het belangrijk gedragsregels met leerlingen af te spreken over het gebruik van internet en social media en leerlingen mediawijs te maken.

Toegang tot internet: contentfilters

Op de computer kunnen filters worden geplaatst die het onmogelijk maken om bepaalde (thema-)sites te bezoeken.

• Bedenk vooraf wat u wilt gaan filteren. Porno, geweld en discriminatie worden door vrijwel alle filters geweerd, maar wel allemaal met eigen criteria. Misschien wilt u ook filteren op andere criteria: bijv. drugs, zelfdoding. En wat wilt u toelaten op het gebied van chatten?
• Voor wie is het filter bedoeld? Kinderen die onbedoeld op ongewenste sites terechtkomen, of de kinderen die bewust bepaalde sites opzoeken. Ga ervan uit dat elk filter te omzeilen is.
• Denk vooraf goed na over de kosten, de gewenste effectiviteit, de beheermogelijkheden, de installatievereisten, de tijd die gaat zitten in het onderhoud.
• Doe navraag bij andere scholen welk filter zij gebruiken en wat hun ervaringen zijn. Leveranciers geven doorgaans alleen positieve informatie over hun producten.

Protocol mediawijsheid voor leerlingen

In een protocol voor mediawijsheid staat een aantal gedragsregels beschreven wat leerlingen wel en niet mogen doen tijdens het internetten en het gebruik van social media. Bijvoorbeeld: 

• Afspraken rond internetgebruik op school (wat wel, wat niet). Een onderscheid tussen wat internet via school en internet thuis is
• De afspraak dat als leerlingen iets zien wat onprettig is, zij dit altijd melden bij de betreffende leerkracht
• Afspraken over het gebruik van mobiele telefoons
• Elkaar niet digitaal pesten, bijvoorbeeld via mobiele telefoons, Facebook, Instagram en Snapchat
• Consequenties van het schenden van de afspraken

Belangrijk is natuurlijk met de kinderen te bespreken waarom die regels er zijn. Op kennisnet is veel informatie te vinden om in de klas met mediawijsheid aan de slag te gaan. Om het protocol kracht bij te zetten kan het protocol voor mediawijsheid door de leerling zelf en door zijn/haar ouders/verzorgers ondertekend worden. Voorbeelden van protocollen voor internet en sociale media vindt u onder de tab Meer info. 
Het voorbeeldprotocol kunt u aanpassen aan de eigen schoolsituatie. U kunt ook gebruik maken van de informatie die staat bij het thema Psychosociale arbeidsbelasting (Pesten en Seksuele intimidatie).
Tip: neem het protocol mediawijsheid op in de schoolgids en hang de regels voor het gebruik van internet op bij de pc’s.

Ouder 

• Communiceer met de ouders over hoe de school internet en sociale media gebruikt, welke maatregelen de school getroffen heeft en welke afspraken er met de leerlingen zijn gemaakt om ongewenste voorvallen te voorkomen. Maak duidelijk dat u geen absolute zekerheid kunt bieden. U kunt de gedragsregels/richtlijnen publiceren in de schoolgids en de schoolwebsite en/of door het organiseren van een ouderavond over dit onderwerp.
• Bedenk van te voren hoe de school reageert naar leerlingen en ouders als leerlingen bijvoorbeeld (on)bedoeld ongewenste sites bezocht hebben.
• Zorg dat het voor iedereen helder is welke maatregelen er getroffen worden bij digitaal pesten.

Zie ook het onderwerp Pesten.

Let op: Deze oplossing wordt niet getoetst door de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA).