Agressie en geweld tegen personeel

Algemeen

• Voer een PSA-beleid.
  Agressie en geweld wordt samen met pesten, discriminatie en seksuele intimidatie en werkdruk gerekend tot de zogenaamde psychosociale arbeidsbelasting (PSA). De Arbowet schrijft voor dat de werkgever een PSA-beleid moet voeren om o.a. agressie en geweld te voorkomen of te beperken. Dit is verder uitgewerkt in de cao voor het primair onderwijs (PO). In de cao PO staat dat elke school een veiligheidsplan moet hebben.
• Zorg voor een schoolveiligheidsplan.
  De werkgever moet maatregelen nemen tegen agressie en geweld. Maak deze maatregelen onderdeel van een breder schoolveiligheidsplan, waarin ook de aanpak van andere ongewenste omgangsvormen opgenomen worden.
• Voer een RI&E uit en stel  een plan van aanpak op.
  Via de risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E), met behulp van de Arbomeester, moet beoordeeld worden óf en in welke mate agressie en geweld (en andere veiligheidsrisico’s) zich voordoen in de school. Vervolgens moeten problemen aangepakt worden door concrete maatregelen in een plan van aanpak.
• Communiceer naar de medewerkers dat agressie en geweld niet geaccepteerd wordt, en welke maatregelen er zijn of worden genomen.
• Volg de acht normen zoals opgesteld in het programma Veilige publieke taak 2007-2011.

1. De school moet de gangbare normen vaststellen, die zonodig uitleggen en actief uitdragen bij medewerkers, leerlingen en ouders.
2. Meld incidenten direct. Alleen dan is een adequate reactie mogelijk en kan er beleid worden gemaakt om het in het vervolg te voorkomen. Een klimaat waarin melden normaal is past bij een professionele cultuur.
3. Registreer, analyseer en evalueer incidenten op school. Hierdoor is het mogelijk van elkaar te leren en er vervolgens beleid op te baseren. Houd u bij het registreren wel aan de eisen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
4. Doe aangifte van ernstige incidenten. Dit bevordert het veiligheidsgevoel van medewerkers en leerlingen. Maak daarbij structurele afspraken met politie en justitie over de afwikkeling.
5. Probeer schade van incidenten te verhalen op de dader en/of zijn of haar opvoeders. Uit pedagogische overwegingen kan het zinvol zijn dat de dader moet werken aan het vergoeden van financiële en geestelijke schade en aan het herstel van de relatie.
6. Wees duidelijk in de reactie naar de dader van een incident. Normen moeten steeds opnieuw worden genoemd en uitgelegd. Het management heeft hierbij een voorbeeldrol.
7. Zorg voor opleiding en training van medewerkers. Incidenten kunnen vaak worden voorkomen of beheerst door een professionele reactie: het tijdig signaleren van wat er aan de hand is, het investeren in de relatie en het geven van de juiste reactie op een incident. Trainingen helpen de mentale weerbaarheid te vergroten, medewerkers te ondersteunen, het gevoel van veiligheid te vergroten en de kwetsbaarheid te verminderen.
   Een training is goed, maar laat agressie en geweld niet het probleem zijn van een individuele medewerker; het is een probleem van de hele schoolorganisatie.
8. Zorg voor goede nazorg. Neem daarom in protocollen op hoe nazorg is geregeld. Bijvoorbeeld door gesprekken met schoolleiding, psychosociale nazorg, een extern begeleidingstraject en/of supervisie.

Aanbevelingen

• Stel duidelijke regels. 
  Het is belangrijk dat de medewerkers zich opstellen als één team en als één team duidelijke regels en grenzen stellen aan grensoverschrijdend gedrag. 
• Maak deze regels bij ouders, leerlingen en medewerkers bekend en neem ze op in de schoolgids en zet ze op de website van de school.
• Zorg dat veiligheid een vast element is van teamoverleg, coaching en intervisie.
• Zorg voor een goed contact met de ouders. zodat er wederzijds vertrouwen is tussen school, medewerkers en de ouders. Een slechtnieuws-gesprek mag nooit het eerste echte gesprek zijn.
• Bereid inhoudelijk en organisatorisch een slechtnieuws-gesprek goed voor.
  Plan voldoende tijd in voor het gesprek. Het is ook mogelijk een collega of iemand van de directie het gesprek te laten bijwonen. Bespreek dit van te voren met de ouders bij het maken van de afspraak.
• Laat nooit iemand alleen in het schoolgebouw werken.
• Betrek leerlingen bij preventie van agressie en geweld.
• Begin zo jong mogelijk leerlingen te trainen in sociale vaardigheden en conflicthantering.
• Zet gedrags- en omgangsregels kort op een rij, gebruik hierbij beelden. Hang deze regels duidelijk zichtbaar op in elk lokaal en ook op de gangen. Dit schept duidelijkheid en iedereen wordt steeds gemakkelijk herinnerd aan de afspraken. In het speciaal onderwijs, maar ook daarbuiten, kan dit goed werken. 
• Betrek leerlingen op verschillende manieren actief bij preventie van agressie en geweld, zodat zij zich ook betrokken voelen. Bijvoorbeeld door:
  • Leerlingen als conflictbemiddelaars (peer mediation: bemiddelen bij elkaars conflicten): leerlingen zijn getraind om samen met de twee partijen tot een duurzame win-win oplossing te komen.
  • Leerlingen als contactpersonen bij pesten en ruzie (peer counseling: raadgeven aan elkaar): een luisterend oor bieden en helpen zoeken naar oplossingen.
  • Leerlingen die elkaar ondersteunen (peer mentoring: mentor zijn van elkaar) bij kennismaken, bij het omgaan met spanningen en conflicten (zoals ondersteund wordt door o.a. Sardes).
  • Gezamenlijk een pestprotocol op te stellen. Hiervoor kunt u gebruik maken van de informatie op de website pestweb.nl.
  • Leerlingen te trainen in sociale vaardigheden en conflicthantering; begin daar zo vroeg (jong) mogelijk mee.
  •