Toezichthoudende instanties

We onderscheiden de volgende instanties:

1. Onderwijsinspectie
2. Nederlandse Arbeidsinspectie (onderdeel van het ministerie van SZW)
3. De Gemeente(n), waaronder Brandweer en GGD
4. Voedsel- en Warenautoriteit (VWA)

Ad. 1: Rol, taken en bevoegdheden Onderwijsinspectie

De kwaliteit van het onderwijs staat daarbij voorop, waarbij het onderwijspersoneel, de leerlingen en de ouders ieder hun taak hebben. Maar ook op het gebied van sociale veiligheid (waaronder: agressie en geweld, pesten en seksuele intimidatie) verlangt de Onderwijsinspectie maatregelen van scholen. Een gebrek aan sociale veiligheid schaadt immers de onderwijskwaliteit. Hier ligt een duidelijke link met het onderwerp arbeidsomstandigheden, want in de Arbeidsomstandighedenwet staat dat scholen hun werknemers moeten beschermen tegen agressie, geweld, pesten en seksuele intimidatie.

Op basis van de Wet op het onderwijstoezicht heeft de Onderwijsinspectie een aantal taken, zoals:

• Toezicht op de onderwijskwaliteit van de school, waarbij slecht presterende scholen op meer aandacht van de Onderwijsinspectie kunnen rekenen
• Overleg voeren met het bestuur en het personeel van de school m.b.t. de onderwijskwaliteit
• Rapporteren over de ontwikkelingen in het onderwijs
• De onderwijsinspecteurs kunnen gebruik maken van een flink aantal bevoegdheden, zoals het betreden van de school op ieder moment, het vragen van inlichtingen van de school, het kopiëren van materiaal van de school en het vragen van identiteitspapieren. Dit alles op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht

De Onderwijsinspectie kan niet beboeten of een proces-verbaal opmaken. Maar als gevolg van negatieve beoordelingen van een school door de Onderwijsinspectie kan de overheid eventueel overgaan tot het geheel of gedeeltelijk intrekken van de bekostiging. Een school die onvoldoende onderwijsresultaten (eindopbrengsten) realiseert en daarnaast op cruciale onderdelen van het onderwijsleerproces onvoldoende kwaliteit laat zien krijgt het etiket ‘zeer zwakke school’. De Onderwijsinspectie houdt een lijst bij van de zeer zwakke scholen. Deze wordt gepubliceerd op de website van de Onderwijsinspectie.

Bij de Onderwijsinspectie kunt u overigens ook terecht voor advies met betrekking tot ongewenst gedrag in de school. Het kan gaan om leerlingen, ouders maar ook om collega’s die bijvoorbeeld pesten, discrimineren of agressief zijn. U kunt daarvoor contact zoeken met de zogenaamde Vertrouwensinspecteurs.

De vertrouwensinspecteur adviseert en ondersteunt leerlingen, docenten, ouders en andere betrokkenen bij scholen bij klachten rond seksueel misbruik, seksuele intimidatie en ernstig fysiek of geestelijk geweld.

U kunt met de vertrouwensinspecteur contact opnemen voor vragen of meldingen over extremisme, discriminatie, onverdraagzaamheid, fundamentalisme en radicalisering. Dit kan uitsluitend telefonisch.
Bij een vermoeden van een zedenmisdrijf is de werkgever van een school wettelijk verplicht contact op te nemen met de vertrouwensinspecteur. De vertrouwensinspecteurs zijn tijdens kantooruren bereikbaar op telefoonnummer 0900-1113111 (lokaal tarief).

Ad. 2  Rol, taken en bevoegdheden Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA)

Zowel het onderwijs gevend als het onderwijsondersteunend personeel zijn ‘gewone’ werknemers of ambtenaren, en hebben dezelfde bescherming als werknemers in het bedrijfsleven. De voorschriften uit de Arbeidsomstandighedenwet en de Arbeidstijdenwet zijn dan ook op scholen van toepassing. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) houdt zich o.a. bezig met veilig en gezond werken. Een onderdeel van het Ministerie van SZW is de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA). De NLA houdt toezicht op de arbeidsomstandigheden en arbeidstijden op scholen.

Op basis van de Arbeidsomstandighedenwet en de Arbeidstijdenwet voert de NLA toezicht uit op scholen. Daarbij gaat het dan niet om ouders of leerlingen, maar alleen om het onderwijspersoneel. Taken zijn o.a.:

• Opsporen van strafbare feiten en overtredingen, en het eventueel opmaken van een proces-verbaal dan wel het geven van een bestuurlijke boete.
• Scholen moeten ernstige ongevallen melden bij de NLA, vervolgens doet de NLA een ongevalsonderzoek.
• Onderzoek doen naar aanleiding van klachten.
• De NLA heeft dezelfde bevoegdheden als de Onderwijsinspectie, maar kan scholen ook een boete geven indien de school bijvoorbeeld geen risico-inventarisatie en –evaluatie en een plan van aanpak heeft gemaakt. De NLA kan de school ook dwingen om een activiteit op een bepaalde manier uit te voeren, dit heet een eis tot naleving. Bijvoorbeeld m.b.t. het aantal bedrijfshulpverleners in de school.

Ad. 3  Rol, taken en bevoegdheden Gemeente (Bouw- en woningtoezicht)

De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de schoolgebouwen in hun gemeenten. Zeker bij nieuw- en verbouw van schoolgebouwen spelen gemeenten een belangrijke rol voor wat betreft de voorzieningen in de school, te denken valt aan de inrichting en het binnenklimaat. Juist bij het ontwerp en de inrichting van scholen worden vaak zeer belangrijke keuzes gemaakt met betrekking tot de arbeidsomstandigheden van werknemers. Eventuele verkeerde keuzes moeten later worden aangepast tegen hoge kosten. Daarom is het van belang om het onderwerp arbeidsomstandigheden al héél vroeg bij het overleg met de gemeenten over bouwplannen te betrekken.

Daarnaast heeft u met de gemeente te maken omdat de gemeente een omgevingsvergunning verstrekt voor de school. Feitelijk gaat het hier om een preventieve beoordeling van de brandveiligheidsvoorschriften van de school, bijvoorbeeld over de aanwezigheid van brandblussers, nooduitgangen en brandmelders. De brandweer controleert of de school zich houdt aan deze voorschriften. De Rijksoverheid heeft besloten om te komen met uniforme landelijke voorschriften met betrekking tot brandveiligheid: het Besluit brandveilig gebruik bouwwerken. Deze voorschriften zijn opgenomen in hoofdstuk 2 Technische bouwvoorschriften uit het oogpunt van veiligheid van het Bouwbesluit 2012 . Het gaat met name om artikel 2.56 tot en met artikel 2.126.

De gemeente beslist over de bouw en verbouw van scholen. Op het moment dat er een beslissing over de nieuw- of verbouw wordt genomen moet er ook bij diezelfde Gemeente een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Ambtenaren van de afdeling Bouw- en woningtoezicht zijn belast met het toezicht op de naleving van de voorschriften uit de omgevingsvergunning, maar ook op de naleving van de voorschriften uit de gemeentelijke bouwverordening en het Bouwbesluit 2012.
Daarnaast kan de afdeling Bouw- en woningtoezicht handhavend optreden indien blijkt dat er niet in overeenstemming met de regels wordt gebouwd. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de situatie dat een school besluit, zonder vergunning, om een buitendeur weg te halen en de boel dicht te metselen. De ambtenaren van de afdeling Bouw- en Woningtoezicht kunnen de deur weer laten terugplaatsen op kosten van de overtreder (d.i. de school). Deze handhavingsactie van de gemeente wordt aangeduid met de term bestuursdwang.

Toezichthoudende taken brandweer

Een school heeft altijd een omgevingsvergunning nodig, daarbij kijkt de brandweer onder andere naar de volgende zaken: brandcompartimentering, rookcompartimentering, materialen, ontvluchting en installaties. Het zijn dus vooral de bouwkundige elementen waarnaar de brandweer kijkt. Hier ligt een relatie met de bedrijfshulpverlening. De bedrijfshulpverlening is echter weer geregeld in de Arbeidsomstandighedenwet.
De omgevingsvergunning moet vóór ingebruikname van de school worden aangevraagd, en de brandweer zal periodiek controles houden op de naleving van de voorschriften zoals die in de omgevingsvergunning zijn opgenomen. Indien de school zich daaraan niet houdt dan kan de gemeente straffen opleggen.

Taken gemeentelijke GGD

De lokale GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) voert een aantal taken uit in opdracht van de betreffende gemeente. Iedere gemeente voert een eigen volksgezondheidbeleid en daarin heeft de GGD een eigen taak, die voor iedere gemeente anders kan zijn. Maar de GGD voert ook een aantal nationale volksgezondheidstaken uit. Deze taken staan omschreven in de Wet Publieke Gezondheid. Een belangrijke taak voor de GGD op basis van deze wet is bijvoorbeeld de bestrijding van epidemieën van infectieziekten. Zo kan de GGD een vaccinatieprogramma opstarten bij bijvoorbeeld een (vogel)griepepidemie.

Ad. 4  Rol, taken en bevoegdheden Voedsel- en Warenautoriteit (VWA)

De Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) maakt onderdeel uit van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De VWA houdt toezicht op speeltoestellen en op het rookverbod. Zij zullen vooral reageren op basis van klachten over speeltoestellen en op het niet-naleven van het rookverbod op scholen.

Hoe kunt u met toezichthouders omgaan?
Hieronder volgen enige tips hoe u om kunt gaan met de hierboven genoemde toezichthouders:

1. De meest simpele tip is natuurlijk: zorg dat de relevante zaken in orde zijn! Op het moment dat de zaken op school in orde zijn, zal de toezichthouder dat belonen met minder inspecties.
2. Communiceer open en zonder angst met de toezichthouder: men heeft er heus wel begrip voor dat nog niet alles piekfijn in orde is! Geef duidelijk aan hoe dat komt en geef aan wat u van plan bent te doen. Van belang is daarbij om een tijdpad aan te geven. Wanneer hebt u het één en ander dan wél gerealiseerd.
3. Zorg dat u de eventuele afspraken uit eerdere inspecties goed heeft uitgevoerd. Het maakt natuurlijk geen beste indruk indien u eerdere toezeggingen niet bent nagekomen.
4. Zorg dat u de gesprekken, en zeker de afspraken met de toezichthouder schriftelijk vastlegt. Dat is niet alleen nuttig, maar ook leerzaam. Natuurlijk doet de toezichthouder dat zélf ook, en zij sturen u ook vaak een brief met de gemaakte afspraken.
5. Betrek collega’s en vertegenwoordigers vanuit de MR in het gesprek dat u voert met de toezichthouders.
6. Vraag de toezichthouder naar ervaringen met of tips uit andere scholen; de toezichthouder kent per slot van rekening heel wat scholen.
7. Informeer collega’s en ouders over de belangrijkste conclusies van de toezichthouder. Natuurlijk over zaken die uitstekend geregeld zijn, maar ook over de verbeterpunten. Het ‘onder de pet houden’ van deze laatste vorm van informatie werkt vaak contraproductief.
8. Houd er rekening mee dat bijvoorbeeld twee verschillende gemeenten voor éénzelfde situatie ook verschillende eisen kunnen stellen.

Let op: Deze oplossing wordt niet getoetst door de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA).