Aansprakelijkheid bij ongevallen

Wanneer de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) inschakelen?
De Arbowet schrijft voor in welke gevallen de Nederlandse Arbeidsinspectie ingeschakeld moet worden, namelijk bij:

• Dodelijke ongevallen
• Ongevallen met blijvend letsel
• Ongevallen die leiden tot ziekenhuisopname

De Arbeidsinspecteur zal naar aanleiding van dit ongeval langskomen op de school en een ongevalsonderzoek uitvoeren. Als blijkt dat de school tekort geschoten is in het naleven van wettelijke verplichtingen, dan kan de Arbeidsinspecteur twee dingen doen:

1. Een proces-verbaal opmaken
2. Een bestuurlijke boete opleggen

1. Proces-verbaal (strafrecht)
Als de Arbeidsinspecteur overgaat tot het opmaken van een proces-verbaal is dat de start van een strafrechtelijke procedure. Het proces-verbaal wordt naar de Officier van Justitie (Openbaar Ministerie) gestuurd. De Officier van Justitie kan besluiten om de school voor de strafrechter te dagen. Als dat gebeurt kan de strafrechter de school veroordelen tot een straf, bijna altijd een geldstraf. De Officier van Justitie kan ook besluiten om de school niet te vervolgen óf besluiten om de school een schikkingsvoorstel te doen. Hierbij betaalt de school een bepaald bedrag, maar de school wordt niet strafrechtelijk vervolgd.
Het strafrecht is gericht op het straffen van de (rechts)persoon en om een voorbeeld te stellen aan anderen: overtredingen van wettelijke voorschriften worden niet getolereerd en bestraft.

2. Bestuurlijke boete opleggen
Wat vaak voorkomt is dat een school een zogenaamde bestuurlijke boete krijgt van de Nederlandse Arbeidsinspectie, soms naar aanleiding van een ongeval, maar veel vaker naar aanleiding van een inspectiebezoek. Indien de school bijvoorbeeld geen veiligheidsglas in een deur heeft en een leerkracht snijdt zich aan het glas, dan kan de NLA de school een boete opleggen. Maar ook het niet aanwezig zijn van een actuele risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) en plan van aanpak kan leiden tot een bestuurlijke boete.

Civielrechtelijke aansprakelijkheid
Niet elk ongeval hoeft dus gemeld te worden bij de Nederlandse Arbeidsinspectie. Indien er geen melding nodig is, dan loopt de school geen risico op het krijgen van een proces-verbaal of een bestuurlijke boete.
Toch kan de school wél civielrechtelijk aansprakelijk worden gesteld door bijvoorbeeld het slachtoffer van het ongeval.
Bij civielrechtelijke aansprakelijkheid gaat het om het onrechtmatig handelen van de school of een persoon, waardoor (materiële of immateriële) schade is ontstaan. Degene die schade lijdt wil natuurlijk die schade graag vergoed zien. Het Burgerlijk Wetboek geeft enkele algemene regels over deze aansprakelijkheid. Enkele voorbeelden van civielrechtelijke aansprakelijkheid zijn:

• Schade die is ontstaan aan de eigendommen van een medewerker van de school door het onvoorzichtig handelen van een leerling: dit wordt een onrechtmatige daad genoemd. De leerling of beter gezegd de ouders van de leerling zijn dan aansprakelijk.
• De school heeft nagelaten de veiligheidsregels goed na te leven, bijvoorbeeld de vloeren zijn veel te glad, waardoor een medewerker valt en letsel oploopt. De school is hier als werkgever van de betreffende medewerker aansprakelijk voor de geleden schade.
• Een medewerker maakt een fout waardoor een leerling letsel oploopt. De school als werkgever is dan aansprakelijk en betaalt de schadevergoeding. Dit is anders indien de medewerker opzettelijk schade aan een ander heeft toegebracht.

Valt aansprakelijkheid te voorkómen? Preventie!
Aansprakelijkheid komt pas om de hoek kijken als er iets is fout gegaan. Dus is preventie van ongevallen het beste medicijn. Niet voor niets bevat de Arbowet een scala aan verplichtingen om scholen in hun rol van werkgever te helpen om ongevallen te voorkomen. De volgende zaken moet een werkgever van een school ten minste aanpakken:

• Zorg ervoor dat alle risico’s geïnventariseerd en beoordeeld zijn (RI&E).
• Zorg dat je concrete maatregelen neemt om de gevaren en risico’s in de school te beperken (plan van aanpak).
• Zorg dat alle medewerkers in de school goed op de hoogte zijn van de risico’s en hoe ze zich daartegen kunnen beschermen.
• Wijs een preventiemedewerker aan en zorg dat je de bedrijfshulpverlening goed geregeld hebt.

Omgangscultuur in de school
Naast wettelijke verplichtingen is ook de omgangscultuur in de school van belang. Durven we elkaar aan te spreken op gevaarlijk gedrag en zijn we in staat om serieus te praten over mogelijke risico’s, óf wordt er alleen maar lacherig over gedaan. Daarbij gaat het overigens niet alleen om uitglijden, van de trap vallen en dat soort veiligheidsrisico’s, maar het kan net zo goed gaan om bijvoorbeeld agressie en geweld of seksueel getinte opmerkingen.

Als er toch iets mis gaat….
Ondanks de aandacht voor preventie kan er natuurlijk altijd wat mis gaan. Daarmee is aansprakelijkheid dus nooit helemaal te voorkómen. Wél kun je de kans op aansprakelijkheid verkleinen. Naast preventie is het daarom voor de school van groot belang om een (collectieve) aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten, die dekking biedt voor de bovengenoemde civielrechtelijke aansprakelijkheid. Let daarbij o.a. op de uitsluitings- of aanvullende voorwaarden in de polis.
Voor het personeel is het ook aan te raden om op persoonlijke titel een aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.

Let op: Deze oplossing wordt niet getoetst door de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA).