Medicijnverstrekking en medisch handelen

Voor leerlingen die regelmatig gezondheidszorg nodig hebben, moeten structurele afspraken worden gemaakt over wie die zorg in de school verleent. Op basis van de factsheet Gezondheidszorg in onderwijstijd zijn de volgende uitgangspunten opgesteld over medicijnverstrekking en medisch handelen binnen het primair onderwijs.  

Kind wordt ziek op school

Wat moet een school doen als een kind ziek wordt op school? 

Uitgangspunt is dat een ziek kind naar huis moet. Neem contact op met de ouders en overleg met hen wat er moet gebeuren (bijvoorbeeld wordt het kind gehaald, is er opvang thuis?).

Mag je een kind een eenvoudig middel geven, zoals paracetamol?  

Ook al lijkt het kind met een eenvoudig middel te helpen, wees hierin als leerkracht uiterst terughoudend. In zijn algemeenheid is een leraar niet deskundig om een juiste diagnose te stellen. De grootst mogelijke terughoudendheid is hier dan ook geboden. Uitgangspunt moet zijn dat een kind dat ziek is, naar huis moet. De schoolleiding zal, in geval van ziekte, altijd contact op moeten nemen met de ouders om te overleggen wat er moet gebeuren (is er iemand thuis om het kind op te vangen, wordt het kind gehaald?). Ook wanneer de leraar inschat dat het kind bij een eenvoudig middel gebaat is, dan is het gewenst om altijd eerst contact te zoeken met ouders. 

Wat kan je als school doen als een kind ziek is, maar ouders zijn niet te bereiken?  

Problematisch is het wanneer de ouders en andere, door de ouders aangewezen vertegenwoordigers, niet te bereiken zijn. Het kind kan niet naar huis gestuurd worden zonder dat daar toezicht is. Ook kunnen medicijnen niet met toestemming van de ouders verstrekt worden. De leraar kan dan besluiten, eventueel na overleg met een collega, om zelf een eenvoudig middel te geven. Daarnaast moet hij/zij inschatten of niet alsnog een (huis)arts geraadpleegd moet worden. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts. 

Zijn er voorbeeld toestemmingsformulieren voor als een kind ziek wordt op school?   

Toestemmingsformulier kind wordt ziek op school 

Medicijnverstrekking

Moet een school toestemming hebben van ouders als kinderen medicijnen gebruiken op school? 

Kinderen krijgen soms medicijnen of andere middelen voorgeschreven die zij een aantal malen per dag moeten gebruiken, dus ook tijdens schooluren. Te denken valt aan bijvoorbeeld pufjes voor astma, antibiotica of zetpillen bij toevallen. Ouders vragen dan aan de schoolleiding of een leraar of ze deze middelen willen verstrekken. In deze situatie is de toestemming van ouders al gegeven. Het is in dit geval van belang om deze toestemming schriftelijk vast te leggen. 

Waarom moet een school de medicatieverstrekking schriftelijk vastleggen? 

Meestal gaat het niet om eenvoudige middelen, maar ook om middelen die bij onjuist gebruik tot schade van de gezondheid van het kind kunnen leiden. Leg daarom schriftelijk vast om welke medicijnen het gaat, hoe vaak en in welke hoeveelheden ze moeten worden toegediend, en op welke wijze dat dient te geschieden. 

Hoe kan een school de medicatieverstrekking schriftelijk vastleggen? 

Hiervoor kan de school een medicijninstructie gebruiken: Formulier medicijnverstrekking op verzoek 

Met welke zaken moet rekening gehouden worden bij het toedienen van medicatieverstrekking? 

Neem alleen medicijnen in ontvangst in originele verpakking en uitgeschreven op naam van het kind.

• Lees de bijsluiter goed, zodat u op de hoogte bent van eventuele bijwerkingen.
• Noteer, per keer, op een aftekenlijst dat u het medicijn aan het kind gegeven heeft.
• Bewaar de medicijnen in een afgesloten kast.
• Zorg dat u alle gegevens bij de hand heeft voor het geval het kind niet goed reageert op het medicijn/er een fout is gemaakt bij de toediening. 
• Denk aan: noodnummer ouders, geboortedatum kind, adres, huisarts en/of specialist van het kind, naam medicijn. 
• Bel in een dergelijk geval meteen een arts of specialist en bij een ernstige situatie het landelijk alarmnummer 112.
• Alle BHV’ers weten welke leerlingen medicijnen gebruiken en de eventuele bijwerkingen.
• Geef bij ouders aan dat er meerdere collega’s zijn die van de situatie op de hoogte moeten zijn. 

Gelden er andere regels voor het gespecialiseerd onderwijs voor de medicijnverstrekking? 

Nee, voor het SO, SBO en VSO gelden dezelfde regels. Het komt op deze scholen wel vaker voor dat leerlingen medicijnen gebruiken. Een centraal geregelde aanpak is niet alleen efficiënter en veiliger, maar ook noodzakelijk.  

Medisch handelen

Is een school verplicht om medische handelingen bij een leerling in school uit te voeren?

Nee, het bevoegd gezag hoeft geen toestemming hiervoor te geven, echter: het bevoegd gezag is wel verplicht om voor elke leerling die behoefte heeft aan gezondheidszorg, te onderzoeken, of en hoe deze zorg onder schooltijd georganiseerd kan worden.  

Wie moet toestemming geven voor de medische zorg op school?

Het bevoegd gezag van de school geeft toestemming dat de zorg op school plaats kan vinden en/of dat een onderwijsmedewerker de zorg kan verlenen. 
Ouders geven schriftelijk toestemming aan de school dat zij de zorg overdragen aan de school.

Formulier toestemming uitvoeren medische handeling 

Als het bevoegd gezag toestemming geeft voor medische zorg op school, is het onderwijspersoneel dan verplicht om die medische zorg te verlenen? 

Als het bevoegd gezag ervoor kiest om de medische handeling door onderwijspersoneel uit te laten voeren, moet rekening gehouden worden met het volgende: 

1. De onderwijsmedewerker kan deze keuze zelf maken, in volledige vrijheid. 
2. De eindverantwoordelijkheid van de medische handeling ligt bij het bevoegd gezag en/of bij de onderwijsmedewerker. 

Wat betekent het dat de onderwijsmedewerker in volledige vrijheid een keuze kan maken? 

Er is altijd een reële kans dat de onderwijsmedewerker toch druk ervaart om de zorghandeling uit te voeren. Niet altijd expliciet, maar voor een beginnende leerkracht, of iemand met een tijdelijke aanstelling, kan het een belemmering zijn om “nee” te zeggen. 

Waar moet het bevoegd gezag rekening mee houden als de leraar van het kind de zorg wil verlenen? 

Het bevoegd gezag moet er rekening mee houden, dat de leerling bij overgang naar een volgende groep, ook een andere leerkracht krijgt. Ook dan moet er in volledige vrijheid door de nieuwe leraar gekozen kunnen worden om de zorg al dan niet zelf te willen verlenen. 

Hoe komt een onderwijsmedewerker aan een bekwaamheidsverklaring? 

Binnen de gezondheidszorg is het gebruikelijk dat een arts, of een door hem aangewezen en geïnstrueerde vertegenwoordiger, een bekwaamheidsverklaring afgeeft met het oog op eventuele aansprakelijkheden. Heeft een onderwijsmedewerker geen bekwaamheidsverklaring, dan kan hij bij onoordeelkundig handelen aangesproken worden voor aangerichte schade.  

Formulier bekwaamheidsverklaring 

Als de onderwijsmedewerker de zorg aan een leerling wil verlenen, waar moet hij aan voldoen? 

De leraar moet een gedegen instructie krijgen hoe hij de handeling moet uitvoeren. Het naar tevredenheid uitvoeren van deze handeling wordt schriftelijk vastgelegd in een bekwaamheidsverklaring. Zodoende wordt een optimaal mogelijke zekerheid aan kind, ouders, onderwijsmedewerker en bevoegd gezag gewaarborgd. 

Zijn er voor het bevoegd gezag of de medewerker risico’s aan het verlenen van zorg op school? 

Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor datgene wat de medewerker doet. Als het bevoegd gezag een bekwaamheidsverklaring van een arts kan overleggen, dan kan niet bij voorbaat worden aangenomen dat zij onzorgvuldig heeft gehandeld. Als het bevoegd gezag niet kan bewijzen dat onderwijspersoneel voor een bepaalde handeling bekwaam is, dan wordt aangeraden de medische handeling niet uit te laten voeren. 
Als een medewerker wel een bekwaamheidsverklaring is, maar zich niet bekwaam acht, bijvoorbeeld omdat hij deze handeling al een hele tijd niet heeft verricht, dan zou hij de medische handeling eveneens niet mogen uitvoeren. 
Als de medewerker onbekwaam en/of zonder opdracht van een arts de medische handeling verricht is hij niet alleen civielrechtelijk-, maar ook strafrechtelijk aansprakelijk.

Wanneer is het bevoegd gezag aansprakelijk? 

De werkgever kan eveneens civiel- en strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worden. Het is raadzaam om met de verzekeraar van de school contact op te nemen. Het kan zijn dat bij de beroeps-aansprakelijkheid de risico’s die zijn verbonden aan de medische handelingen niet zijn meeverzekerd. Dat hoeft op zich geen probleem te zijn, omdat wanneer de verzekeraar van een en ander op de hoogte wordt gesteld, hij deze risico’s kan meeverzekeren en eventueel onder bepaalde voorwaarden (bijvoorbeeld een bekwaamheidsbepaling). 

Waar moeten bevoegd gezag en onderwijspersoneel rekening mee houden m.b.t. de aansprakelijkheid? 

Het is van belang dat de werknemer aantoonbaar de instructies en afspraken volgt en over voldoende kennis en vaardigheden beschikt om de handeling(en) zorgvuldig uit te voeren. Alleen als sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid aan de kant van de werknemer kan de werkgever de aansprakelijkheid afwijzen. Het bevoegd gezag is dus verantwoordelijk en financieel aansprakelijk voor schade die een werknemer tijdens het uitoefenen van zijn functie veroorzaakt, tenzij er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.
 

Let op: Deze oplossing wordt niet getoetst door de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA).